انقلاب ايران به زعم بسياری از صاحبنظران سياسی (چه در 25 سال پيش و چه اكنون) مردمی ترين انقلاب قرن بيستم بود. اين انقلاب علاوه بر صورت مردمی و ماهيت آزاديخواه و دموكرات خويش, از جوهر دين و مايه مذهب نيز بهره برد. رهبران انقلاب؛ روحانيون و مراجع بزرگ ديني, روشنفكران مذهبی و  روشنفكران مبارز چپ و ماركسيست بودند. انقلاب ايران به زعم ميشل فوكو «روح يك جهان بی روح» بود, روحی كه فوكو آميخته ای از انسانيت, مذهب, آزاديخواهی و عدالت و دموكراسی را در آن چون معجونی معجزه بخش به تصوير كشيده است. روحی كه نورالدين كيانوری، رهبر حزب توده  را نيز وادار ساخت تا آيت الله خمينی را در نخستين روزهای بهمن 57 ستايش كند و آرمان های او را غايت اهداف خود بداند: «رهبر مذهبی ايران پشتيبانی ما را به خود جلب كرده است... ما به هر كاری دست می زنيم تا با ايشان يك زبان مشترك بيابيم» [كيهان دوشنبه 2/11/57]

اينك ما بيست و پنجمين سال اين انقلاب را پشت سر گذاشته ايم. انتخابات مجلس هفتم نيز دقيقا يك هفته پس از 22 بهمن 82 «بايد» بنا «به حكم حكومتي» برگزار شود. اين در حالی است كه همگان می دانند كه در طول يك ماهه اخير و يا شش ساله اخير چه بر سر دموكراسي, آزادي, عدالت, حقوق انسان, موقعيت روحانيان و نهادهای انتخابی و انتصابی آمده است. با اين حساب، سخن گفتن از اين احوالات بيش از اين كه تا امروز گفته شده زائد است و كلام گزافه و لغو است.

از سويی ديگر بر اساس آنچه كه ميان علمای سياست و صاحبنظران علم سياست و جامعه شناسی مألوف افتاده, هر انقلابی دوران ترميدوری نيز دارد. به اين معنا كه احوال و اوضاع انقلاب به لحاظ مسائل سياسي, اجتماعي, آزادی ها, نهادهای مدني, مفاهيم مربوط به عدالت و امور مربوط به قدرت, به دوران پيش از انقلاب بازگشت می كند. ترميدور در بيشتر اوقات از پس يك دوره اصلاح گری زيرساخت های سياسی و ساحت های قدرت و حاكميت در دل يك دولت انقلابی ريشه می دواند و با عريان شدن قدرت از حجاب شرع و عرف و قانون, خود را در اشكال حاكميت به روشنی نشان می دهد. پس ترميدوری در ايام برهنگی قدرت, «به بيان راسل قدرت برهنه» رخ می دهد.

چنين وضعيتی اينك چه ارتباطی به ايران دارد؟ مگر چنين اتفاقی اينجا افتاده است؟ يك راه ساده برای حل يا اثبات اينكه چنين وضعيتی (يعنی ترميدوری و تسامحا بصورت خفيفش) در ايران امروز وجود دارد يا نه, مروری بر اهداف, آرمان ها و خواست های حقيقی و اصيل انقلاب است كه 25 سال پيش سينه به سينه و دهان به دهان ميان رهبران انقلاب و آزاديخواهان مبارز گشت.

با مروری بر اين گفته ها (كه البته سعی شده به واسطه كثرت اظهارات از ميان مصاحبه ها و سخنرانی های روزهای اول انقلاب جمع آوری شود) و تطبيق آن با شرايط امروز اجتماعی – سياسی ايران می توان به روشنی دريافت كه آيا مباني, موازين, متدها و اهداف حاكمان امروز ايران هنوز پايبند و وفادار به همان آرمان هاست و يا اينكه دچار انحراف و يا تناقضی با اصول اصيل انقلاب شده است. بديهی است كه در صورت وجود تناقض آشكار و تضاد بنيادين ميان تئوری ها و افعال سياسی – مذهبی امروز حاكميت با اصول و اهداف ديروز انقلاب, نتيجه غير از اين دو مورد نخواهد بود:

1- ترميدوری انقلاب ايران

 2- ترديد در اصل انقلاب.

چون نتيجه دوم به واسطه وجود مؤيدات بسياری كه دو مورد آن در ابتدای متن آمد و مصاديق روشن و بارزی كه در سال های نخست انقلاب در جريان رفراندوم, در نحوه و شكل ومشی حاكميت مرحوم امام و هم در تأكيدات ايشان بر حاكميت ملت و قدرت مردمی دولت و مجلس و... خود به خود باطل می شود, پاسخی جز مورد نخست نخواهيم داشت.

اين شما و اين گوشه ای از آرمان ها و اهداف اصيل انقلاب:

امام خمينی: هرگز اجازه ندهيد كه عده ای معدود چون گذشته تلخ روزهای استبداد بر شما حكومت كنند, اصل دموكراسی اسلامی را فراموش نكنيد. [كيهان 1/12/57]

عباس اميرانتظام (معاون نخست وزير): دولت هيچ گونه محدوديتی برای بيان و قلم قائل نيست, هر كسی با هر ايدئولوژی حق دارد در اين مملكت آنچه را كه فكر می كند و به صلاح ملت و خودش است هم بيان كند و هم بنويسد. [كيهان 1/12/57]

حجت الاسلام سيد علی خامنه ای: اگر روزنامه ای بلندگوی تفكرات ماركسيستی باشد يا بلندگوی حزب تودة وابسته به روس ها نتيجه و معنايش اين نيست كه ما به آن لشكركشی می كنيم و مدعی باشيم كه چرا بلندگوی آنها شده ايد. كمونيست ها حق دارند و بيشتر هم حق خواهند داشت كه تفكراتشان را بيان كنند. روزی هم كه ما سازندگی ها را پيش ببريم آزادی آنها از اين هم بيشتر خواهد شد... بنابر تفكر اسلام و تلقی ای كه اسلام از انسان دارد اصولا انسان جز در يك محيط آزاد نمی تواند رشد كند. در هيچ گونه اختناقی – از هر نوع كه باشد – آن رشد و تكامل واقعی كه اسلام برای انسان سراغ دارد مقدور نخواهد بود. تاريخ نشان می دهد كه در صدر اسلام داشتن تفكر غير اسلامی و حتی ضد اسلامی به هيچ وجه ممنوع نبود. [كيهان 3/12/57]

داريوش فروهر, وزير كار و امور اجتماعی دولت موقت: انقلاب كنونی ملت ايران تاب تحمل هر انديشه مخالف را دارد. در ايران بايد صاحبان هر انديشه از آزادی كامل برای گفتار و نوشتار و تشكيل اجتماع برخوردار باشند. [كيهان 5/12/57]

امام خمينی در گفتگو با خبرنگاران خارجی: ملت بايد راه خودش را برود و آن چيزی را كه ملت می خواهد همان عملی بشود و ديكتاتوری به كلی منقطع است. [كيهان 27/10/57]

بنيانگذار جمهوری اسلامی در مصاحبه با تلويزيون فرانسه: برای تغيير رژيم, فشار افكار عمومی به معنی قانون است. ما به استناد همين قانون، قدرت را به دست می گيريم و حكومت را مستقر می كنيم. [كيهان 2/11/57]

آيت الله مرتضی مطهری: تفكر بايد آزاد باشد. هر مكتبی كه به ايدئولوژی خودش ايمان و اعتقاد دارد ناچار طرفدار آزادی انديشه و تفكر است و هر مكتبی كه به ايدئولوژی خودش ايمان و اعتقاد ندارد جلوی آزادی انديشه و تفكر را می گيرد و مردم را می خواهد در يك محدوده خاص نگهدارد و نگذارد ديگران تفكر كنند و فكر خودشان را ابراز كنند. [كيهان 4/11/57]

آيت الله طالقانی: در اسلام و قرآنی كه ما داريم و همه آن را قبول دارند كه همان كتاب پيغمبر اكرم (ص) است, از روحانيت با برداشت شما [همچون روحانيت مسيحي] اثری نيست... خصوصيت انقلاب اسلامی ما اين است كه ما رهبرهای مذهبی داعيه حكومت برای خودمان نداريم و نمی خواهيم حاكم باشيم. [كيهان 17/11/57]

مهندس مهدی بازرگان: اگر دولت های دموكراسی و مكتب های آزادی خواهی خارجی به اين حد از رشد رسيده يا ادعای رسيدن می نمايند كه می گويند آزادی بيان و انتقاد باشد, اسلام به آنها نه تنها آزادی بلكه وظيفه انتقاد و بيان را داده است. [كيهان 21/11/57]

آيت الله طالقانی: يك خصوصيت مهم جمهوری اسلامی اين است كه در اسلام همانطور كه يك فرد نمی تواند بر ديگران سلطه داشته باشد و برای هيچ كس حتی انبيا هم اين حق وجود ندارد, همينطور يك گروه و حزب هم حق سلطه كامل بر مردم را ندارند. حق رهبری دارد, حق سلطه ندارد. سلطه با رهبری فرق دارد... ما روی معيارهای اسلامی نمی توانيم تحمل كنيم كه يك نظام استبدادی به صورت استبداد حزب و صنف و گروه بوجود بيايد. [كيهان 30/11/57]

امام خمينی در مدرسه فيضيه قم: علاوه بر اينكه زندگی مادی شما را می خواهيم مرفه بشود زندگی معنوی شما را هم می خواهيم مرفه كنيم. شما به معنويات احتياج داريد. معنويات ما را اينها بردند. دلخوش نباشيد كه تنها مسكن می سازيم. آب و برق را برای طبقه مستمند مجانی می كنيم. اتوبوس را برای طبقه مستمند مجانی می كنيم. دلخوش به اين مقدار نباشيد معنويات شما را, روحيات شما را عظمت می دهيم. [كيهان 12/12/57]

بنيانگذار جمهوری اسلامی: آزادی آرا در اسلام از اول بوده است در زمان ائمه ما عليهم السلام بلكه در زمان خود پيغمبر آزاد بود, حرفشان را می زدند. ما حجت داريم, كسی كه حجت دارد از آزادی بيان نمی ترسد. [كيهان 12/12/57]

آيت الله خمينی خطاب به روحانيون: شما بايد با مردم باشيد و به حال مردم برسيد. شما بايد در حرف و عمل حضرت علی (ع) را سرمشق داشته باشيد نه اينكه زندگی زندگی معاويه و حرف حرف علی. [كيهان 14/12/57]

حجت الاسلام سيد علی خامنه ای: شاه گناهش همين بود كه می گفت آنچه من می گويم نه آنچه ملت می خواهد و تمام جهان او را محكوم كردند. امروز هر كس اين منش را تكرار كند كاری مطرود و محكوم انجام داده است. [كيهان 20/12/57]

امام خمينی: همه اقشار ملت در حقوق ملی شريك هستند و حقوق همه آنها داده خواهد شد... ما به شما قول می دهيم كه در حكومت اسلامی همه و همه آزادند و همه به حقوق حقه خودشان خواهند رسيد. [كيهان 11/1/58]

آيت الله ناصر مكارم شيرازی: يك انسان مسخ نشده آزاديش را به هيچ بهايی نمی فروشد و در پای هيچ چيز قربانی نمی كند مگر اينكه مرده ای باشد زنده نما. [كيهان 9/12/57]

آيت الله سيد محمد بهشتی: انسان بالفطره خواهان آزادی است, می خواهد خودسازی داشته باشد اما خودش, خودش را بسازد. مبادا برخلاف دستور قرآن مسلمان بودن و مسلمان زيستن را به مردم تحميل كنيد, آنها بر عليه شما طغيان خواهند كرد.

يك پيشنهاد برای طلاب حوزه علميه دارم و آن اين است به مردم ايران فرصت بدهيد تا آگاهانه و آزادانه خود را بر مبنای معيارهای اسلامی بسازند و اين خودسازی را به مردم تحميل نكنيد. به مردم ما كمك بكنيد, آگاهی بدهيد, زمينه برای رشد اسلامی آنها بدهيد ولی به مردم هيچ چيز را تحميل نكنيد. [كيهان 15/12/57]

امام خمينی در گورستان بقيع قم: آزادی بيان هست, هر كس هر چه می خواهد بگويد. اسلام از اول قدرت داشته است بر رد همه اكاذيب. اين قدرت باقی است. برهان ما باقی است. ما برهان داريم. ما صحبت داريم. ما از گفتار مردم نمی ترسيم. هر كس هر چه دارد, بگويد. [كيهان 19/12/57]

مهندس بازرگان: در اسلام تفتيش عقايد و تحميل عقيده وجود ندارد. اسلام دينی انعطاف پذير و همه جا گير است و هر نوع عقيده ديگری را در برابر خود می پذيرد. در اسلام انتقاد از افراد و مقامات نه تنها حق هر كسی است بلكه وظيفه ای دينی و از واجبات است. [كيهان 17/11/57]

عباس امير انتظام سخنگوی دولت موقت: لايحه بخشودگی بهای آب و برق تهيه گرديده است. [كيهان 8/12/57]

ايزدی وزير كشاورزی دولت موقت: تلاش بر اين است كه قرضه های بدون بهره به كشاورزان پرداخت شود. [كيهان 13/12/57]

محمد توسلی سرپرست شهرداری تهران: 70 درصد از مردم كم درآمد تهران از پرداخت عوارض نوسازی معاف می شوند. [كيهان 14/12/57]

حسن نزيه رئيس شركت ملی نفت: سياست دولت انقلاب در زمينه نفتی درست عكس سياست رژيم سابق می باشد و من اميدوارم برسد روزی كه در حداقل قيمت, مردم از بنزين و ساير محصولات نفتی استفاده كنند؛ بهمان صورت كه در بعضی كشورها مثلا گاز مجانی است و نفت و بنزين به مبلغ ناچيزی به مردم عرضه می شود. [كيهان 19/12/57]

از سوی شورای انقلاب اسلامی ايران درباره مصادره اموال منقول و غير منقول خاندان پهلوی و كارگردانان رژيم پيشين و صرف آن در امور رفاهی مستضعفان و محرومان شورای انقلاب اسلامی ايران اقدام به ايجاد مؤسسه ای به نام بنياد مستضعفين كرده است. وظيفه اين بنياد شناسايی و ضبط اين اموال اعم از املاك و سپرده های بانكی و پول نقد و... و ايجاد واحدهای مسكونی برای محرومان است. [كيهان 22/12/57]