سيد مصطفی تاج زاده

پيش از برگزاری انتخابات مجلس هفتم محافظه كاران ادعا می كردند، اعمال نظارت استصوابی و حذف داوطلبان نه تنها به مشاركت مردم در انتخابات لطمه نمی زند، بلكه باعث می شود شهروندان بيشتری رأی دهند. اكنون بهتر می توان اين ادعا را مورد بررسی قرار داد، اگرچه قبل از آن نيز خطا بودنش بر عموم صاحب خردان روشن بود، زيرا علاوه بر تجربه انتخاباتی ادوار پيشين در ايران، نوع انديشمندان علوم اجتماعی رقابت بيشتر و جدی تر را عامل مهمی در افزايش مشاركت شهروندان ارزيابی می كنند. از آنجا كه انتخابات مجلس هفتم دارای پيامدهای گسترده ای است، اينجانب مقالاتی در اين زمينه تهيه كرده ام كه به تدريج به استحضار خوانندگان محترم خواهد رسيد. در اين مقاله به انتخابات مجلس هفتم در كردستان می پردازم.

۱- در انتخابات اول اسفند در استان كردستان در سه حوزه انتخابيه «سنندج، ديواندره، كامياران»، «سقز و بانه» و «مريوان و سروآباد» به ترتيب از ۳۰ داوطلب ۲۳ نفر، در سقز از ۲۶ داوطلب ۱۹ نفر و در مريوان از ۹ داوطلب ۵ نفر، يعنی اكثريت داوطلبان ردصلاحيت شدند. در اين سه حوزه به ترتيب 69 ر25 و97ر 26 و17ر 25 درصد واجدان شرايط رأی دادند.

از سوی ديگر در دو حوزه انتخابيه «بيجار» و «قروه» كه اكثر داوطلب ها (از ۲۵ داوطلب، ۱۶ نامزد در بيجار و از ۲۹ داوطلب، ۱۵ نامزد در قروه) تأييد صلاحيت شدند،01ر53 و72ر52 درصد واجدان شرايط در انتخابات شركت كرده اند. به عبارت روشن ميزان مشاركت شهروندان در دو حوزه ای كه بيش از نيمی از داوطلبان تأييد صلاحيت شدند، بيش از دو برابر سه حوزه ای است كه اكثر داوطلبان آن ردصلاحيت شدند.

2- در سه حوزه اول به ترتيب55ر24، 85ر10 و79ر 15 درصد آرای ريخته شده به صندوق ها باطله و سفيد بود، حال آن كه در دو حوزه ای كه رقابت بيشتری بين نامزدها وجود داشت59ر 4 و 68ر5 درصد آرا باطله بود. به سخن ديگر آرای باطله دو حوزه نسبتاً رقابتی كمتر از نصف آرای باطله در سه حوزه غير رقابتی بود.

۳- در سه حوزه انتخابيه سنندج، سقز و مريوان از ۴۱۹۱۸۱ نفر، ۲۲۷۵۴۴ نفر و ۱۳۲۸۸۲ واجد شرايط، به ترتيب ۱۰۷۷۰۸ نفر، ۶۱۳۸۲ نفر و ۳۳۲۵۵ شهروند رأی دادند. منتخب اول حوزه های مذكور به ترتيب ۳۹۱۹۷ رأی (۳۵/۹ درصد واجدان شرايط)، ۱۹۸۲۳ رأی (71ر8درصد واجدان شرايط) و ۱۲۳۱۹ رأی (27ر9درصد واجدان شرايط) كسب كردند. به بيان ديگر منتخبان هر سه حوزه كمتر از ده درصد آرای واجدان شرايط را به خود اختصاص دادند. روشن است كه انتقاد اصلی متوجه منتخبان نيست بلكه متوجه كسانی است كه امكان رقابت را در اين حوزه ها به شدت كاهش دادند.

۴ - از مجموع ۱۰۱۸۷۸۷ شهروند واجد شرايط در استان كردستان، ۳۲۸۷۱۱ نفر (۲۶/۳۲ درصد) در انتخابات شركت كردند. آرای ۴۵۰۵۴ هموطن كردستانی (7ر13درصد) باطله يا سفيد بود. بنابراين 4ر42درصد واجدان شرايط آن استان كه در انتخابات شركت كردند، آرايشان سفيد بود. با كسر كردن اين ميزان از 26ر32 درصد واجد شرايط كه رأی دادند، می توان گفت كه در استان كردستان تنها 84ر27 درصد واجدان شرايط به نامزدها رأی دادند. حال آن كه در انتخابات مجلس ششم از ۸۳۲۲۳۶ واجد شرايط ۵۸۴۰۷۵ نفر رأی دادند (18ر70درصد) و تعداد آرای باطله نيز غيرقابل ذكر بود. نتيجه آن كه ميزان مشاركت مردم در استان كردستان ظرف چهار سال به كمتر از دو پنجم از 18ر70 به 84ر27رسيد.

5 - در شهر مريوان از ۹۵۴۷۱ واجد شرايط ۱۸۹۲۵ شهروند رأی دادند (82ر19درصد واجدان شرايط). از اين تعداد ۴۰۳۷ رأی سفيد يا باطله بود (32ر21درصد آرا). در شهر سنندج نيز از ۲۸۱۷۹۹ واجد شرايط، ۶۶۵۴۹ نفر رأی داده اند (61ر23درصد واجدان شرايط) كه از اين ميزان ۱۸۶۱۶ رأی سفيد بود (97ر27درصد آرا). اگر آرای باطله را از تعداد كل آرا كم كنيم با پديده خطرناكی مواجه می شويم. در شهر مريوان كمتر از ۱۴۸۸۸ نفر از ۹۵۴۷۱ واجد شرايط و در شهر سنندج ۴۷۹۳۳ نفر از ۲۸۱۷۹۹ واجد شرايط به نامزدها رأی دادند.

در انتخابات مجلس ششم در سه حوزه انتخابيه سنندج، سقز و مريوان، به ترتيب ۳۹/۶۲، ۱۹/۷۴ و ۴۴/۷۵ درصد واجدان شرايط شركت كردند. در بيجار و قروه نيز69ر68 و83ر81 درصد واجدان شرايط رأی دادند. بنابراين مشاركت مردم در اين حوزه ها در انتخابات مجلس ششم تفاوت معناداری نشان نمی دهد. جالب آن كه در انتخابات مجلس هفتم در دو حوزه بيجار و قروه به علت كامل نبودن رقابت با افت مشاركت (بين ۱۶ تا ۲۸ درصد) مواجهيم، كه در مقايسه با كاهش ۵۵ درصد واجدان شرايط در انتخابات در مريوان (از ۷۵ به ۱۹ درصد) رقم قابل قبولی به نظر می رسد.