پايان تحصن نمايندگان مستعفی و تصميم دولت بر برگزاری انتخابات، به رغم پافشاری شورای نگهبان بر مواضع پيشين، مهر پايانی بود بر پروژه اصلاح طلبی دوم خرداد ۷۶. هر چند، چند هفته ای پيش از آن هم آقای حجاريان مرگ اصلاحات را رسماً اعلام كرده بود. با اين وجود آغاز روزه های سياسی و سپس تحصن و استعفای نمايندگان مجلس و اعلام آمادگی بسياری از وزرا، استانداران و فرمانداران برای كناره گيری از كار و خودداری از برگزاری انتخابات كه با افزايش فشار سياسی جامعه اروپا و آمريكا بر حاكميت برای رعايت حقوق بشر و برقراری دموكراسی، همراه گرديد، عده ای را دچار اين توهم كرد كه گويا پيروزی، در دو قدمی قرار دارد و با يك خيز می توان آن را به چنگ آورد.

تصور می كردند مقاومت عملی اصلاح طلبان به صورت تحصن و روزه های سياسی، از يك سو باعث تحرك نيروهای اجتماعی و به ويژه دانشجويان می شود و آنها با اقدامات مشابهی، اصلاح طلبان را مورد حمايت قرار می دهند و از سوی ديگر زمانی كه اين حمايت ها با فشار روزافزون و جدی تر جامعه جهانی، به ويژه اروپا و آمريكا همراه شود، محافظه كاران چاره ای جز پذيرش خواسته های اصلاح طلبان نخواهند داشت و نخستين پيروزی، راه را برای پيروزی های بعدی هموار خواهد كرد. آنان از موقعيتی كه پيش آمده بود به عنوان «فرصتی طلايي» يا «تاريخي» ياد می كردند. اما به نظر نمی رسد وقايع در جهتی كه اين دسته تحليلگران پيش بينی كردند جريان يافته باشد. زيرا از يك طرف سطح تماس ها بين نمايندگان جناح محافظه كار و مقامات غربی افزايش يافت و در اين آمد و شدها نشانه ای كه دلالت بر اعمال فشار جدی و يا دادن «ضرب الاجل» برای رعايت حقوق بشر و اصول دموكراسی از جانب محافظه كاران باشد، ظاهر نگرديد. به عكس آنها با اطمينان پيش بينی كردند كه پروژه اصلاحات برچيده می شود.

رهبری اصلاحات با بينش ساختارگرايانه

كناره گيری يا رانده شدن اصلاح طلبان از عرصه قدرت، نشانه شكست خط مشی ای است كه با نگاهی ساختارگرايانه تدوين شده بود. بر طبق اين راهبرد، می بايد با حضور در قدرت و استفاده از سازوكارهای قانونی ساختار سياسی اقتدارگرايی حذف و ساختار سياسی دموكراتيك جايگزين آن شود و به اين طريق با مهندسی قدرت از بالا، هدف های توسعه سياسی را تحقق بخشند. بر طبق اين راهبرد قرار بود، با تغيير ساختار سياسی و نظام تصميم گيری و كنترل كامل قدرت توسط نخبگان سياسی اصلاح طلب، راه برای توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هموار شود..