|
اين مطلب ترجمه‌ی مقاله‌ای است از هانس بابك (Hans
Bobek)
رييس بخش جغرافيای دانشگاه وين كه در سال
1973 در جلد چهارم
دائره‌المعارف بريتانيكا در آمريكا به چاپ رسيده و در
تاريخ 83/5/1 توسط سيد عبدالعزيز بلادی به فارسی برگردانده
شده است.
بوشهر بندری از ايران در نزديكی رأس خليج فارس، كه در
انتهای شمالی يك شبه جزيره‌ی هموار قرار گرفته است و از
طريق يك دهانه‌ی چهار تا شش مايلی از جنس شوره‌زارهای
كشندی (1) به داخله كشور متصل مي‌گردد. اين بندر
مقر حكمرانی سابق خليج فارس
بود كه هم اكنون (2) جزو خليج فارس و بنادر، شامل‌استان
بحر عمان (3) نيز مي‌باشد.
جمعيت اين شهر (سال 1966) (4) بالغ بر 23/547 نفر است
(بيشتر عرب تا ايراني) (5) اين شهر در جبهه مشرف به
دريا، عمارت‌های باشكوه دو و سه طبقه را به نمايش
مي‌گذارد كه به‌سبك خاص خليجی بنا گرديده‌اند، اما مابقی
ساختمان‌ها و از جمله بازارهای وسيع آن به نحو فقيرانه‌ای
ساخته شده‌اند.
منابع آب معمولی تا حدودی شورمزه است; (با اين حال)
مقادير محدودی آب آشاميدنی از طريق يك كارخانه چگالنده
(آب شيرين كن) كه توسط انگليسي‌ها در خارج شهر ساخته
شده قابل‌تأمين است.
آب و هوا، همان آب و هوای خليجی است; توان فرسا، با
تركيبی از گرما و شرجی در تابستان، كه البته گهگاهی با وزش
بادهای شمال غربی قدری قابل تحمل مي‌شود.
تعداد زيادی خانه‌های روستايی در اطراف مزارع سرسبز در جنوب
شهر پخش شده‌اند.
بندر بوشهر دارای يك لنگرگاه بيرونی و يك لنگرگاه داخلی
مي‌باشد، كه اولی دارای آبی عميق‌تر است ولی در معرض باد
قرار گرفته; تجهيزات بندری نيز بسيار پيش پا افتاده است.
اين‌بندرگاه در حقيقت ترمينال جاده تجارت باستانی به
شيراز، اصفهان و تهران است، كه برای تردد وسايط نقليه‌ی
موتوری بازسازی گرديده، اما چند سربالايی تند مثل كتل
مشهوردختر(ارتفاع از سطح دريا 7390 فوت/ 2250 متر) آن را
دچار نقص كرده است. تا تهران چهار روز راه است. در
ميانه‌ی دهه‌ی 1960 (6)، ميزان مبادلات سالانه‌ی تجاری بوشهر
بالغ بر75/000 تن بود. به علاوه مقاديری محصولات نفتی نيز
مبادله مي‌شد. واردات شامل شكر، سيمان و فولاد است كه تا
اندازه‌ی زيادی بيشتر از صادرات است كه شامل خشكبار، صمغ
و پنبه‌خام مي‌باشد.
احداث راه آهن سراسری ايران، كه بنادر شاهپور (بندر امام
خمينی م.) و خرمشهر جزو پايانه‌های اصلی آن هستند، بر تجارت
بوشهر، تأثيرات نامطلوبی داشته است. از دهه‌ی 1930
(7)بسياری از مردم، اين شهر را ترك كرده‌اند; عده‌ی ديگری
نيز به طور فصلی به بحرين، آبادان و كويت مهاجرت
مي‌كنند.
دو كارخانه‌ی نساجی كوچك نيز در بوشهر قرار دارند. (8)
تاريخ شهر بوشهر (منظور خود شهر بوشهر مستقر در چهار محله‌ی
بافت قديم است.)، به طور نسبی به دوران معاصر برمی گردد.
پيشاهنگ آن، ريشهر در فاصله‌ی 5 مايلی جنوب اين شهرو در
كنار يك خور كوچك نسبتاعميق بوده است. نقشه‌های
پرتغالي‌ها مربوط به قرون شانزدهم و هفدهم، بندر ريشهر را
به عنوان مهم‌ترين بازار تجاری در سواحل ايران نشان
مي‌دهد.ويرانه‌های ريشهر به عنوان معدن سنگ شهر بوشهر مورد
استفاده قرار مي‌گرفت. ريشهر در خلال جنگ جهانی اول،
برای مدت كوتاهی توسط انگليسي‌ها احيا شد. (9)
بوشهر در سال 1736 (10)، توسط نادر شاه به عنوان پايگاه
نيروی دريايی ايران برگزيده و تأسيس گرديد.(11)
با اين كه طرح‌های او به جايی نرسيد، علاقه‌ی او به اين
شهر منجر به متمركز شدن تجارت خليج فارس در اين بندر
گرديد ـ عمدتابه بهای (اعتبار) بندرعباس كمپانی هند شرقی
بريتانيا،بالاخره فعاليت‌های تجاری خود در ايران را در سال
1759 (12) از بندرعباس به بوشهر انتقال داد و بوشهر به نحو
فزاينده‌ای حايز اهميت گرديد.
بوشهر به طور موقت در جريان جنگ با ايران، توسط نيروهای
انگليسی، در سال‌های 57ـ 1856 (13) و نيز بار ديگر در خلال
جنگ جهانی اول مورد اشغال قرار گرفت (14). نقش اين شهردر
جريان جنگ جهانی دوم بي‌اهميت بود.
جنرال قنسولگری بريتانيا در بوشهر در نتيجه‌ی منازعه‌ی نفت
در سال 1951 توقيف گرديد.
توضيحات:
1ـ منظور همان مسيله يا مشيله است (:/mesile:mesile)
2ـ دهه‌ی 1960م./دهه‌ی 1340 هـ.ش.
3ـ
oman sea ostan
4ـ برابر با 1345 هـ.ش.
5ـ ظاهرااين ديدگاه ناشی از قضاوت ظاهری نگارنده‌ی مقاله
در مورد پوشش، لهجه و تا حدودی فيزيك بدن بوميان بوده
كه قطعاتحت تأثير آب و هوا، محيط زيست و حتی تعامل
طبيعي‌فرهنگی ـ اجتماعی با همسايگان جنوبی خليج فارس قرار
داشته‌اند.
6ـ دهه‌ی 1960م./ دهه‌ی 1340هـ.ش.
7ـ برابر با دهه‌ی 1310 هـ.ش.، يعنی در حدود هفتاد سال پيش
و به عبارتی پس از پايان جنگ جهانی اول كه در خلال آن،
بندر بوشهر نقش بسيار مهمی ايفا مي‌نمود.
8ـ اين دو كارخانه نساجی كوچك، يكی كارخانه اعتماديه و
ديگری كارخانه‌ی خليج بوده كه اولی تازمان حاضر نيز به
حيات صنعتی خود ادامه مي‌دهد.
9ـ پادگان نظامی انگليسي‌ها در جنوب شبه جزيره‌ی بوشهر و در
حوالی ريشهر و منطقه‌ی بهمنی قرار داشته است.
10ـ برابر با سال 1115 هـ.ش.
11ـ به همين مناسبت تا مدت‌ها بندر بوشهر با عنوان بندر
نادری ناميده مي‌شد.
12ـ برابر با سال 1138 هـ.ش.
13ـ برابر با سال 36ـ1235هـ.ش1273/ هـ.ق.
14ـ بندر بوشهر برای نخستين بار در سال 1254 هـ.ق. برابر با
1217 هـ.ش.1838/ م. توسط انگليسي‌ها مورد حمله قرار گرفت
كه با مداخله و خيزش آيت‌ا...شيخ حسن آل‌عصفور،نيروهای
انگليسی مجبور به عقب نشينی و حتی انتقال رزيدنسی سياسی خود
برای مدتی به جزيره‌ی خارگ شدند، كه ظاهرانگارنده‌ی مقاله
اين موضوع را فراموش كرده است.
ر.ك.: ياحسينی، سيد قاسم.پيشگامان مبارزه با بريتانيا در
جنوب ايران. اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر.
سال 1373. چاپ اول ص 17 و 2 |
