|
زنان سه روستای " اسك" ‘
"افوس" و "توچه غار" در ايران، يك روز
حكومت می‌كنند! در گذشته اين مراسم
كاركردهای اقتصادي‘ اجتماعی ‘ سياسی و حتی
نظامی داشته ولی امروزه بيشتر كاركرد
اجتماعی دارد.
حكومت زنان در روستا‘
روزی اواسط بهاراتفاق می‌افتد كه همه
مردان برای جمع كردن برف و مراسم " برفه
چال" به خارج از روستا رفته و زنان زمام
حكومت را در دست می‌گيرند. زنی با صفات
رهبري‘ جديت در مديريت و كاردانی انتخاب
می‌شود. در ساختار حكومتی تعدادی وزير
منصوب می‌شود. مردان حق حضور در روستا را
ندارند و تعدادی از زنان نگهبان داوطلبانه
از روستا پاسداری می‌كنند. حكومت يك روزه
زنان بعدازظهر با بازگشت مردان به روستا
پايان می‌يابد. اما رسمی كه تنها در اسك
اتفاق می‌افتد و به اين روستا برجستگی
خاصی می‌بخشد‘ مراسم "برفه چال‘ مردان اسك
در مرتع"اسكه وش" و مراسم مادر شاهی (
حكومت زنان ) است كه در همان روز به وسيله
زنان در ده برپا می‌شود.
- چگونگی انتخاب حاكم
حاكم منتخب علاوه بر قدرت
رهبری بايد زيبا نيز باشد. زنی كه چنين
برمسند حكومت می‌نشيند معمولاَ روز قبل از
اجرای مراسم از مقام خود اطلاع پيدا
می‌كند.
زنانی كه به عنوان نگهبان
روستا در نقاط مختلف روستا گماشته می‌شوند
اغلب دختران جوان روستا هستند كه
داوطلبانه نگهبانی را می‌پذيرند. از شرايط
لازم برای احراز اين منصب بنيه قوي‘
شجاعت‘ سر و زبان داشتن است. تعداد
نگهبانان به20 يا 30 نفر می‌رسد.
اين زنان نگهبان لباس
سربازان قديم را می‌پوشند.
در زمان اجرای مراسم
حكومت زنانه‘ مردان نبايد در روستا باشند
و همگی بايد روستا را به قصد مرتع اسكه وش
ترك كنند. البته در مورد مردانی كه بيمار
و يا مسن باشند‘ وضعيت فرق می‌كند و آنها
می‌توانند در روستا بمانند به شرط آنكه در
خانه باشند و جلوی پنجره يا روی تراس ظاهر
نشوند. مردان غريبه حق ورود به ده را
ندارند. در اين روز حتی از ورود نيروهای
انتظامی به داخل روستا جلوگيری می‌شود.
دستورات حاكم لازم الاجراست و هيچ كس
نبايد تخطی كند. اين قانون در مورد زنان
خاطی نيز مصداق دارد. مثلاًَ زنان متخلف
را برالاغی بی‌پالان برعكس نشانده و دوره
می‌گردانند و "هو" می‌كنند ولی از مجازات
بدنی زنان دوری می‌شود. بعضی زنان نيز
محكوم به تهيه شيرينی و ديگر ملزومات
می‌شوند.
فرمانروا در اين روز از قدرت و تسلطی ويژه
برخوردار است. با وجود وزرايی كه وی برای
خود انتخاب كرده – كه به وزيران دست راست
و دست چپ معروفند- وی احساس اعتماد به نفس
بيشتری در ايفای نقش خود می‌كند. شاه و
وزيرانش لباس مخصوص به تن می‌كنند.
درابتدای روز با رقص و
پايكوبی و با سرو وضعی آراسته به در منزل
شاه می‌روند. اين زنها‘ آنقدربه نواختن و
پايكوبی ادامه می‌دهند تا فرمانروا از
خانه بيرون آمده و همراه ايشان به " تكيه
" روستا بيايد. حاكم پس از رسيدن به اين
نقطه‘ در قصر خيالی خويش می‌نشيند و
وزيران خود را هم در طرفين می‌نشاند.
پس از جمع شدن تمامی زنان
در" تكيه" مراسم شروع می‌شود. ابتدا به
حكم حاكم نگهبانان در چهار گوشه روستا
مستقر می‌شوند و بقيه پاسداران همراه زنان
روستايی در داخل روستا می‌گردند تا مبادا
مردان داخل روستا پنهان شده باشد. در حين
اجرای مراسم‘ نگهبانان مرتب‘ به سراغ شاه
آمده و چگونگی وضعيت روستا را از وجود يا
عدم وجود مردان گزارش می‌دهند. اگر گزارش
مبنی بر ديده شدن مردی در داخل روستا به
گوش حاكم برسد ‘ وی كليه زنان را به دنبال
مرد مذكوررمی فرستد تا او را تنبيه كنند.
با نزديك شدن ظهر‘ مراسم
كم كم رو به اتمام می‌رود و حاكم با زنان
روستا روبوسی كرده و بر ادامه اين سنت
تاكيد می‌كند.
دراين روز چون روز ويژه
زنان است و آنها آزادی بيشتری در غياب
مردان دارند‘ سعی می‌كنند از انجام دادن
كارهای روزمره خودداری كنند تا بتوانند در
جمع زنان مجری آئين‘ حاضر شوند.
در مورد زنان غريبه
روستای اسك در گذشته كمتر پذيرفته می‌شد
ولی امروزه حضور آنان در اين مراسم قابل
قبول شده است.
بعد از اتمام مراسم‘ زنان
به صورت دسته جمعی غذا تهيه می‌كنند و بعد
از صرف غذا و برچيدن بساط جشن و سرور هيچ
استقبالی از بازگشت مردان نمی شود.
پی نوشت- "اسك"روستايی در
90 كيلومتری شمال شرقی تهران است.
- اين مطلب خلاصه ای از مقاله دكتر مرتضی
فرهادي‘ مردم شناس‘ در فصلنامه پژوهش
زنان‘ شماره 3 است كه "كانون زنان ايران"
نيز آن را بازانتشار داده است. |
