خبرنگار خبرگزاری ژاپنی كيودو در آستانه بيست‌‏وپنجمين سالگرد انقلاب 57، گفت‌‏وگويی با آيت‌‏الله‌‏ منتظری انجام داد كه متن آن از سوی خبرگزاری ايلنا انتشار يافت.

جنابعالی رفتار آقای خاتمی را چگونه ارزيابی می كنيد؟

- آقای خاتمی در اوايل انتخاب‌‏شدن، وعده‌‏های خوبی به مردم دادند ولی متأسفانه شرايط به گونه‌‏ای شد كه آن وعده‌‏ها عملی نشد. مقصود از اصلاحاتی كه ايشان بر آن تأكيد داشتند بازگشت به آرمان‌‏ها و شعارهای اوليه انقلاب است. در رژيم سابق، حكومت, حكومتی فردی و استبدادی بود؛ مردم آزادی نداشتند و خواسته‌‏های آنان تأمين نمي‌‏شد و حاكميت بر طبق خواست اكثريت مردم شكل نگرفته بود. حكومت فردی بر خلاف نظر اكثريت، خلاف طبيعت است و به قول فلاسفه "القسر لايدوم" يعنی حركت برخلاف طبيعت دوام ندارد.
به نظر شما بزرگ ترين دستاورد انقلاب چه می تواند باشد؟

- در وهله اول بايد دستاوردی برای انقلاب قائل باشيم تا بتوانيم دستاورد بزرگ آن را ذكر كنيم.

اصل انقلاب، حركتی بجا و برحق بود. انقلاب در سه شعار اصلی خلاصه مي‌‏شد: استقلال, آزادی و جمهوری اسلامی. انقلاب، يعنی تحول اساسی و حقيقی در تمام امور و شؤون كشور. متأسفانه از همان اوايل، تحولاتی باعث شد كه بر خلاف ايده‌‏های اصلی انقلاب، مسير عوض شود. البته تاحدی "استقلال" به دست آمد و دست اجانب كوتاه شد.
افراد مستبد مانند شاه به نام دين حكومت ديكتاتوری و اقتداگرا نداشتند و بدين ترتيب ضربه‌‏ای به دين و اسلام نمي‌‏خورد. ولی اگر بنا باشد به نام دين ظلم شود، ضربه‌‏اش به دين و ارزش‌‏های آن مي‌‏خورد.

به نظر جنابعالی آيا آينده سياسي, اجتماعی ايران دچار تغيير خواهد شد؟

- بستگی به خود مردم دارد؛ در قرآن كريم مي‌‏فرمايد: « إن الله لايغير ما بقومٍ حتی يغيروا ما بأنفسهم »؛ يعنی "خداوند سرگذشت هيچ قومی را تغيير نخواهد داد مگر آنكه مردم، خودشان آن را تغيير دهند" و از پيامبر اكرم(ص) نقل شده: « كما تكونوا يولی عليكم»؛ يعنی همان‌‏گونه كه هستيد بر شما حكومت خواهد شد.

در شرايط ايران فعلي, قم به‌‏عنوان مركز دين مطرح است پرسش من اين است كه آيا اين قم است كه حاكميت سياسی را كنترل مي‌‏كند يا حاكميت سياسی، قم را كنترل می كند؟
- وضعيت به گونه‌‏ای شده است كه حاكميت سياسی حوزه‌‏های علميه به ويژه قم را تحت كنترل همه‌‏جانبه خود درآورده است.

به عقيده جنابعالی، روابط ايران و آمريكا تا چه زمانی بايد دچار چالش و تضاد باشد؟
- به جز اسرائيل كه زمين‌‏های فلسطيني‌‏ها را غصب كرده و كشوری غاصب و نامشروع در جامعه‌‏جهانی است، بايستی با تمام كشورها رابطه همه‌‏جانبه برقرار باشد. قطع رابطه با آمريكا هم در مقطع خاصی صورت پذيرفت و هميشگی نيست. اگرچه به بسياری كشورها از ناحيه آمريكا ظلم شده است؛ مثلاً دو شهر بزرگ كشور ژاپن از سوی آمريكايي‌‏ها توسط بمب اتمی كاملاً تخريب شد. مردم ما نيز از آمريكايي‌‏ها دل خوش ندارند. البته از انگليس و روسيه هم دل خوشی نداريم ولی قطع رابطه در شرايط خاص انجام شد و موقت بود. بايد عاقلانه، با كياست و همراه با تأمين مصلحت‌‏ملی ديوار بي‌‏اعتمادی تخريب گردد. به نظر من، مصلحت دو كشور است كه رابطه برقرار شود و اين صهيونيست‌‏های آمريكا و لابی يهود هستند كه به‌‏شدت با ازسرگيری رابطه مخالف‌‏اند, دشمن‌‏تراشی در سياست‌‏خارجی و داخلی كار صحيحی نيست؛ به گفته يكی از بزرگان: دوست، هزارش كم و دشمن، يكی هم زياد است. ژاپني‌‏ها اگر چه در گذشته با آمريكايي‌‏ها تعارض و دشمنی داشتند ولی عاقلانه برخورد كرده و ديوار دشمني‌‏های گذشته را خراب كردند.

من شنيده‌‏ام "مردم ايران آهسته‌‏آهسته از رفتن به مساجد امتناع مي‌‏كنند"؛ نظر جنابعالی چيست؟

- فراري‌‏شدن مردم از مساجد به دليل گريز آنها از دين نيست؛ مردم ما دين دارند و به ارزش‌‏های دينی اعتقاد دارند. نرفتن مردم به مساجد به اين دليل است كه متأسفانه از نام دين و مسجد سوء استفاده شده است؛ به نظر من دين از سياست جدا نيست. دين اسلام تنها منحصر به احكام اخلاقی و عبادی نيست و در مورد زندگی اجتماعی، اقتصادی و سياسی جامعه نيز احكام ويژه‌‏ای دارد. ولی آنچه اهميت دارد اين است كه بايستی اين احكام اجتماعی و سياسی مطابق عقلانيت و عدالت اجرا شوند. آيت‌‏الله خميني(س) مي‌‏گفت: كسی كه مي‌‏گويد "دين از سياست جداست نه دين را شناخته و نه ديانت را." و اين، مطلب صحيحی است.
نظر حضرت آيت‌‏الله درباره انتخابات چيست؟

- من در حال حاضر نفياً و اثباتاً نظری ندارم. اگر انتخابات آزاد باشد و دخالت‌‏های غيرقانونی نباشد مردم بايد شركت كنند ولی اگر انتخابات آزاد نباشد نمي‌‏توان نظر خاصی را ابراز كرد.

مثبت‌‏ترين اثر پيروزی انقلاب و منفي‌‏ترين اثر آن چه‌‏چيزی مي‌‏تواند باشد؟
- (كمی مكث) ...مثبت‌‏ترين اثرپيروزی انقلاب اين است كه مردم فهميدند اگر هماهنگ باشند قدرت بزرگی هستند. چنين باوری در زمان شاه نبود. مردم ما قدرت خود را بازيافتند و اين مايه اميدواری است.

بُعد منفی پيروزی انقلاب, تندروي‌‏ها و ظلم‌‏هايی است كه به نام دين و اسلام انجام مي‌‏شود به‌‏گونه‌‏ای كه چهره اسلام خشن وكريه نشان داده مي‌‏شود حال آنكه اسلام دين رحمت و عطوفت است.

نزديك به يك سال است كه محدوديت‌‏های جنابعالی برطرف شده است؛ شرايط سلامتی شما چگونه است؟ شرايط فعلی شما چگونه است؟ خوشبختانه سرحال هستيد!
- الحمدلله حالم بهتر است. كسالت‌‏هايی هم داشتم كه كمی برطرف شده است. عصرها به تدريس نهج‌‏البلاغه اميرالمؤمنين مشغول هستم ولی درس صبح‌‏ها را كه شروع شده بود نتوانستم ادامه دهم و پس از مدت كوتاهی تعطيل شد؛ بالاخره با شرايط سنی بالا نمي‌‏توان مثل گذشته به تدريس مشغول شد و آن را ادامه داد.

در مورد رفع حصر، تنها آزادی مختصری حاصل شده, و حسينيه شهدا كه محل تدريس ساليان متمادی بوده است به وضعيت اسفباری در آمده و هنوز باز پس داده نشده است, دفتر مشهد و منزل خريداري‌‏شده از سوی همسر احمد آقا ـ پسرم ـ هنوز در اشغال نيروهای امنيتی است. برخی از امكانات ديگر و پول‌‏های وجوهات هنوز بازپس داده نشده است. آيا با اين اوصاف، مي‌‏توان گفت رفع حصر كامل شده است؟