|
نوشته
Ignacio Ramonet
برگردان فارسی- مرمر كبير
به دنبال دريالرزه مهيب (تسومانی) در سوماترا، در ٢٦
دسامبر ٢٠٠٤ كه سيل عظيمی را به همراه آورد، سواحل اقيانوس هند
شاهد يكی از فجايع بی‌سابقه تاريخ بشری شدند.
تراژدی انسانی‌ای كه مطابق آمار تا امروز ١٥٠ هزار
كشته، ٥٠٠ هزار زخمی و ٥ ميليون آواره بر جای گذاشته است و
ابعاد آن در خاطره بشريت
نمی گنجد. اين فاجعه انسانی جنبه بين المللی دارد، هشت كشور
آسيايی و ٥ كشور
آفريقايی به صورت مستقيم ضربه ديده اند و ١٠ هزار نفر نيز از
٤٥ كشور ديگر جهان در
آن جان باخته اند (٢٠٠٠ سوئدی، ١٠٠٠ آلمانی، ٧٠٠ ايتاليايی،
٥٠٠ اطريشی، ٢٠٠
فرانسوی، ٢٠٠ نيو زلاند ی و شماری مكزيكی، كلمبيايی، برزيلی،
فيليپينی و
...)
وجود شمار زياد قربانيان متعلق به كشورهای غربی، آنهم
در دوران جشن‌های آخر سال موجب شد تا فاجعه بيشتر جنبه جهانی
گيرد و رسانه‌ها به
طرز بی‌سابقه‌ای آن را بپوشانند، متاسفانه ، شايد اگر اين
تعداد غربی در ميان
قربانيان نبود چنين پوششی انجام نمی گرقت.
مردم كشورهای غربی ، احساسات عميقی را به مناسبت اين
فاجعه از خود نشان دادند و همدردی مشروعی در مقابل چنين
درماندگی انسانی و اين همه
ويرانی و درد، با ميل شديد به كمك رسانی و همبستگی گرم و پويا
همراه شد. به گواه
سازمان‌های بشر دوستانه، چنين موج همبستگی‌ای ، چه از سوی
دولتها و چه مردم، بی‌سابقه است. اين فوران همبستگی با
قربانيان مصيبت اقيانوس هند ، باعث شد تا بسياری از هم ميهنان،
از ورای فاجعه ، واقعيت تلخ
زندگی روزمره شهروندان
اين كشور‌ها را
نيز در يابند، و واضح است كه بسيج كمك رسانی، علی رغم اهميتش،
برای پاسخ به مشكلات
ساختاری موجود، بسيار نا كافی است.
چند واقعيت را ياد آور شويم
:
وقوع يك حادثه «طبيعی» با ابعاد مشابه در يك كشور غنی بيشتر از
كشوری فقير قربانی بر جای می‌گذارد. مثلا ، زمين لرزه بم در
ايران ، با
شدت ٦.٨ درجه ريشتر، كه درست يك سال قبل، روز ٢٦ دسامبر ٢٠٠٣
رخ داد، بيش از ٣٠
هزار كشته بر جای گذاشت، حال آنكه ٣ ماه قبل از آن ، روز ٢٦
سپتامبر ٢٠٠٣، زمين
لرزه ٨ ريشتری جزيره هوكايدو در ژاپن ، تنها چند زخمی ببار
آورد و هيچ كس نيز كشته
نشد. مثال ديگر، روز ٢١ مه ٢٠٠٣ زمين لرزه‌ای با شدت ٦.٢ در جه
ريشتر، الجزاير را
لرزاند ، كه بيش از ٣٠٠٠ كشته بر جای گذاشت، چند روز بعد ، روز
٢٦ مه ، زمين لرزه‌ای با شدت ٧ درجه ، شمال غربی ژاپن را
لرزاند و كسی تلف نشد.
چرا چنين اختلافات شديدی مشاهده می‌شود؟ زيرا، ژاپن
چون ديگر كشورهای توسعه يافته، از امكانات لازم برای بكار
گيری موازين ساختمانی ضد
زلزله، با هزينه‌های گزاف بر خوردار است. پس آيا حتی در برابر
«حوادث طبيعی» نيز بی‌عدالتی و نا برابری وجود دارد؟ بدون شك،
آری . هر سال ٢١١ ميليون نفر قربانی سوانح
طبيعی می‌شوند كه از اين تعداد دو سوم آنها در كشورهای جنوب،
در شرايطی كه فقر
موقعيت آنها را شكننده كرده است،به سر می‌برند. گزارش «برنامه
سازمان ملل جهت تو
سعه»
PNUD،
به نام «كاهش خطرات ناشی از سوانح» ، كه ٢ فوريه ٢٠٠٤ منتشر
شد، اشاره می‌كند كه با اين حال بايد به استفاده از اصطلاح
«حوادث طبيعی» ادامه داد، هر چند
عواقب زمين لرزه، گرد بادو سيل در همه كشور‌ها يكسان نيست و
بستگی به اتخاذ تصميماث
پيشگيرانه توسط دولتها دارد.
ـ اگر چنين دريالرزه‌ای در اقيانوس آرام رخ داده
بود، شمار قربانيان بسيار كمتر می‌شد، زيرا دولتهای مجاور اين
اقيانوس، بنا به
ابتكار ٢ قدرت بزرگ يعنی ژاپن و آمريكا، سيستم رديابی و اطلاع
رسانی‌ای براه
انداخته اند كه قبل از حركت «امواج كشنده» ، اهالی سواحل
اقيانوس آرام را خبر دار می‌كند و از آنها می‌خواهد به
پناهگاه‌ها بشتابند. اما تهيه، به راه اندازی و
نگهداری از چنين سيستمی قيمتی سرسام آور دارد.
ـ فاجعه اقيانوس هند به دليل وسعت و سرعتش ما را متاثر
كرد، زيرا همه اين تراژدی انسانی ، يك روزه اتفاق افتاد. اما
اگر به مدت يك سال با
همين كنجكاوی و تاثر كنونی به بررسی زندگی شهروندان اين
كشور‌ها بپر دازيم، فاجعه‌ای انسانی با ابعادی غم انگيز تر،
البته با سرعتی كمتر، را مشاهده می‌كنيم. كافی است بدانيم كه
هر ساله در كشورهای حول خليج بنگال (هند، مالديو، سريی لانكا،
بنگلادش، بيرمانی، تايلند، مالزی و اندونزی) چندين ميليون نفر
و به خصوص كودكان به
دليل عدم دسترسی به آب آشاميدنی و استفاده از آب آلوده جان
می‌سپارند.
ـ بالغ بر ٤ ميليارد دلار كمك دولتی و خصوصی جهانی به
فاجعه اخير و عده داده شده است، همه از اهميت اين رقم خشنودند
و به هم تبريك می‌گويند، معذالك، در مقابل ديگر هزينه ها، اين
رقم جزئی است، مثلا بودجه نظامی ايالات
متحده آمريكا ، ٤٠٠ ميليارد دلار است، هنگامی كه پاييز ٢٠٠٤،
فلوريدا از گردبادی مهيب آسيب ديد و قربانيانی، به مراتب كمتر
از فاجعه كنونی بر جای گذاشت، واشنگتن
بلافاصله كمك ٣ ميليارد دلاری ارائه كرد. باری، مبالغ وعده
داده شده در مقابل نياز‌های كشورهای داغدار ناچيز می‌باشد.
مطابق ارقام بانك جهانی، قرض‌های دولتی ٥ كشور از ميان
كشورهای آسيب ديده ، بيش از ٣٠٠ ميليارد دلار است و پرداخت آن
سالانه به ٣٢
ميليارد دلار بالغ می‌شود، يعنی بيش از ١٠ برابر وعده‌های كمك
رسانی «دلسوزانه»امروزی. به نام پرداخت وام، هر سال كشورهای
فقير ٢٣٠ ميليارد دلار به جيب كشورهای غنی شمال واريز
می‌كنند. دنيای وارونه‌ای است. به مناسبت فاجعه كنونی مسئله
وقفه در
پرداخت وام از طرف كشورهای مصيبت زده مطرح است. البته وقفه
كافی نيست، بايد به طور
ساده آنها را لغو كرد. همانطور كه ايالات متحده به همدستان خود
در كلوپ پاريس لغو
وام‌های عراق را تحميل كرده است، هر چند عراق كشوری با منابع
غنی گاز و نفت می‌باشد. چرا چنين تصميمی را برای كشورهای فقير
تر اجرا نكنيم؟ آن هم كشورهايی كه
مصيبتی بی‌سابقه درهمشان شكسته است؟
ـ مطابق نظر «برنامه سازمان ملل جهت تو سعه
«PNUD»،
«درمقياس جهانی مبلغ ٨٠ ميليارد دلار در سال جهت پاسخ به
نياز‌های اوليه انسانی لازم
است» ، منظور دسترسی به آب آشاميدنی، بر خورداری از سقف، غذای
مناسب، آموزش ابتدايی و خدمات اساسی بهداشتی است. اين مبلغ
دقيقا برابر بودجه تكميلی مورد در خواست بوش
از كنگره آمريكا ، برای ادامه جنگ با عراق است.
عظمت نياز‌های كنونی بيانگر اين امر است كه همدردی انسانی هر
قدر هم كه قابل ارزش و لازم باشد، راه حل درازمدت نيست.
احساسات نمی تواند جای سياست را بگيرد. هر فاجعه انسانی مثل
ذره بينی است كه به ناگاه بر گوشه‌ای از جهان گذاشته می‌شود و
كاستی‌های ساختاری ، فقر و مشكلات قربانيان توزيع
ناعادلانه و نا برابر ثروت را به نمايش می‌گذارد. برای كاهش
ابعاد فجايع مهيب،
بايد راه حلهای دائمی يافت و برای همه ساكنين كره زمين توزيع
مجدد و متعادل را در
نظر گرفت.
امروز بيش از هميشه، برای مقابله با شرايط اضطراری و
به زبان ساده برای ساختمان دنيايی عادلانه تر، لازم است نوعی
ماليات جهانی تعريف
شود. اين پيشنهاد«ماليات جهانی» بر مبادلات سرمايه (معروف به
ماليات توبين)، شامل
تجارت اسلحه و يا مواد انرژی زای غير قابل باز توليد نيز
ميشود. ٢٠ سپتامبر ٢٠٠٤،
اين پيشنهاد توسط روسای جمهور : لولا از برزيل، لاگوس از شيلی
و شيراك از فرانسه و
همچنين زاپاترو ،نخست وزير اسپانيا در اجلاس سازمان ملل متحد،
مطرح شد،متجاوز از
١٠٠
كشور ، يعنی بيش از نيمی از كشورهای جهان از آن استقبال كردند.
چرا بر زمينه احساسات جهانی امروزی، در رابطه با فاجعه
اقيانوس هند، تقاضای برقراری عاجل چنين ماليات همبستگی
جهانی‌ای را مطرح
نكنيم؟ |
