|
گاهی فکر می کنم، آنها که دستشان از این جهان آلوده به انواع
پلیدی ها کوتاه است، چه آرام و مسالمت آمیز درکنار هم آرمیده
اند. این نفسی که فرو می رود و بر می آید تا به قول سعدی "ممد
حیات" باشد، آنگاه که بر نمی آید، چه نفس هایی را می گیرد.
در گورستان ارامنه واقع در محله دولاب در شرق تهران، سه
گورستان زیر نظر سه کشور است: فرانسه، لهستان و روسیه و هر سه
بخش گارد و نگهبان خود را دارند و برای ورود به آنها باید مجوز
داشت.
دربخش فرانسوی که زیر نظر سفارت فرانسه است، ایتالیایی ها نیز
به خاک سپرده شده اند. این را از پرچم های فلزی کوچکی که مقابل
قبورنصب کرده اند می توان دریافت. اما سنگ قبرهائی نیز هست که
در مقایسه با بقیه سنگ قبرها بزرگتر و از سنگی است گران تر از
بقیه سنگ ها. در زیر این سنگ قبرها، بزرگانی خوابیده اند که
ایرانی نیستند اما در ایران زندگی کرده و در ایران چشم برجهان
فرو بسته اند. مانند دکتر "تولوزان"، حکیم باشی ناصرالدین شاه
و رقیب او دکتر" کلوکه "، پروفسور "جمشید اعلم" از اعضای مجلس
شورای ملی و مجلس سنا و نماینده مردم قزوین که مسیحی نبود اما
پس از اعدام در سال 1358، در این گورستان به خاکش سپردند.
پروفسور اعلم متخصص گوش و حلق و بینی بود.
روی برخی سنگ قبرها تصویری منسوب به حضرت مریم حکاکی شده و در
گوشه برخی سنگ ها کلمه "الله"! همزیستی مذاهب و فرهنگ ها اگر
روی زمین ممکن نشد، لااقل زیر زمین شاید ممکن شود!
بخش گورستان لهستانی ها فاصله زیادی از بخش فرانسوی ها ندارد.
به فاصله یک پیاده رو سنگی. بر دو طرف ورودی باریکی که به
قبرستان لهستانی ها ختم می شود، دو نماد سنگی که بر رویشان
نشان عقاب و صلیب نقش بسته دیده می شود و سپس راهرویی که در دو
طرف آن درخت کاج کاشته شده، به گورستان لهستانی وصل می شود. در
انتهای راهرو، به نمادی دیگر می رسیم که شرحی به سه زبان
لهستانی، فرانسوی و فارسی بر روی آن حک شده است: «آرامگاه
تبعید شدگان لهستانی که در موقع مراجعت به میهن خود در اینجا
دعوت حق را لبیک گفته اند». از 120 هزار لهستانی که پس از حمله
آلمان نازی به لهستان از طریق خاک شوروی وقت، در سال 1321 وارد
ایران شدند، حدود 1937 نفرشان در این گورستان دفن شده اند که
تقریبا همگی قربانی مسیر طولانی فرار و بیماریهای واگیردار
بوده اند.
گورستان ارتدکس روسیه به اندازه یک کوچه از دو قبرستان قبلی
فاصله دارد. در این بخش هم مردگانی روس تبار، گرجستانی،
اوکراینی، قزاق، یونانی و... به خاک سپرده شده اند. از افراد
مشهوری که در اینجا دفن شده اند عبارتند از مادر روس تبار و
چند تن دیگر از بستگان سپهبد نادر جهانبانی، فرمانده نیروی
هوایی پهلوی دوم ( که خود در بهشت زهرا دفن است)، "مارکوف"
گرجی تبار (معمار ساختمانهای مختلف در تهران از جمله کالج
البرز و دبیرستان های ژاندارک و انوشیروان و شماری دیگر از
ساختمان های معروف تهران که برنده طرح ساختمان پستخانه تهران
هم شد اما رضاشاه ساختمان آن را به یک معمار ارمنی – ایرانی
داد بنام الگال و ...) آنتوان سورگین (عکاس گرجستانی دوران
قاجار و پهلوی) و …. در این گورستان نماد یادبود یا "تهی گور"
کشته شدگان و سربازان روسیه در زمان جنگ جهانی نصب شده است.
دومین کلیسای قدیمی تهران در گوشه ای از همین گورستان است که
به بهانه حفظ قداست مکان اجازه عکاسی نمی دهند.
بخش هایی از گورستان و قبرهایش رقت انگیز اند. گوشه ای از
قبرها فرو ریخته و دهان باز کرده اند. چنان که گوئی نیمه شب،
آن که زیر خاک خفته بوده، بیرون آمده و به میهنش بازگشته است.
در بخش هائی از گورستان نیز درختان کهنسال براثر بی آبی از حال
رفته اند. کلیسا مقصر است؟ شهرداری تهران کوتاهی کرده؟ نخواسته
اند گورستان مسیحی ها آباد باشد؟ خانواده ها کوچ کرده اند و
نیستند تا به قبر مردگانشان برسند؟ پاسخ همه این سئوالات می
تواند مثبت باشد: وای بر روزگاری که به مردگان هم رحم نکرد!
خلاصه که این محوطه که در زیر آن بسیاری خفته اند، اگر در یک
کشور اروپائی بود، شاید تا حالا تبدیل به یکی از دیدنی ترین
گورستان ها شده بود. گورستانی که مردگانی از پیش از جنگ اول
جهانی در آن خفته اند تا اندک شماری از اعدام شدگان پس از
انقلاب 35 سال پیش ایران.
گورستان قدیمی مسگر آباد که روزگاری بزرگترین گورستان تهران
بود و مقام خود را به بهشت زهرا واگذار کرد و خودش شد "پارک
فدائیان اسلام" و آن قطعه خاک آلود و درآلودی که نامش "خاوران"
است، از چشم انداز همین گورستان هم دیده می شود.
(این مطلب برمبنای شرح مشاهدات یکی از دوستانم که از این
گورستان دیدن کرده تنظیم شده است)
https://www.facebook.com/326084420822690/photos/pcb.710181702412958/710180492413079/?type=1&theater
پیک نت 14 دی |
