|
یکی از آخرین کشورهائی که از شورش های اعراب بر کنار مانده
بود، به نوبه خود به خروش آمد. در شرایطی که در کمال بی تفاوتی
دولت های بسیج شده علیه جنایت های رژیم لیبی، سرکوب در بحرین
ادامه دارد؛ و بنظر می رسد که یمن به پایان کار نزدیک می شود؛
در حالی که تظاهرات در اردن، فزونی گرفته و تندتر می شوند؛
جنبش اعتراضی سوریه را نیز فراگرفت. نه فقط شهر درعا، واقع در
جنوب کشور با ناآرامی های شدید روبروست، بلکه دامنه تنش ها به
شهرهای مختلف کشور نیز رسیده و ده ها نفرکشته شده اند.
ناآرامی ها در شهر درعا، با دستگیری چند کودک ده ساله شروع شد
که شعار هائی در مخالفت با دولت بر روی دیوارهای شهر نوشته
بودند. مادران آنان که برای آزادی فرزندان شان جمع شده بودند،
با پلیس درگیر شدند. بنا به گفته شاهدان، برخی از مادران را
دستگیر و سرهای شان را تراشیده اند. این جرقه، آتش به باروتی
کشید که آماده حریق بود.
همان طوری که جوشوآ لاندیس، یکی از بهترین ناظران بر اوضاع
سوریه در تارنامه
« Syria comment » (١)
می نویسد: «درعا شهری فقیر و سنی نشین است و هر آن چه در سوریه
مسئله آفرین است، در این شهر گردهم امده: اقتصادی ورشکسته،
انفجار جمعیتی، فرماندار بد و نیروهای امنیتی خودکامه».
این مشکلات با آن چه بقیه جهان عرب را به آتش کشید، متفاوت
نیست، هر چند وضعیت سوریه ویژگی خود را دارد (هر کشوری ویژگی
های خود را دارد). بدیهی است که نگران کننده ترین بعد، مسئله
مذهبی است: سوریه را اقلیت علوی رهبری می کند، در حالی که ٦٠
درصد اهالی سنی اند. هرچند رژیم توانسته است پیوندی نزدیک با
بورژوازی سنی دمشق برقرار کند. ده درصد جمعیت نیز مسیحی است.
فراموش نکنیم که اقلیت بااهمیت کردی در سوریه زندگی می کنند که
بخشی از آنها حتی از داشتن ملیت سوری محرومند.
لاندیس در مورد تظاهرات درعا توضیح می دهد: «برای نخستین بار،
دیروز (٢٢ مارس) شعارهای مذهبی شنیدیم، در حالی که تا کنون،
اپوزیسیون به شعارهای ملایم نظیر برچیدن وضعیت فوق العاده،
قانون جدیدی برای احزاب و گسترش آزادی ها اکتفا می کرد. اما
روز پنجشنبه، تظاهرکنندگان شعارهای میانه رو را کنار گذاشته و
فریا می زدند: «نه، ایران؛ نه حزب الله؛ ما خواهان مسلمانی
هستیم که از خدا بترسد». این شعارها، یادآور شعار هائی است که
اخوان المسلمین در سال های ١٩٧٠ و ١٩٨٠ می دادند، زمانی که
آنان، حافظ اسد(علوی) را کافر تلقی می کردند.
اگر درعا شهری است سنی، لاذقیه در مرکز منطقه علوی مذهب واقع
شده است. در آن شهر، خطر درگیری فرقه ای مستقیم وجود دارد.
میان تظاهرکنندگان و میلیشیای طرفدار اسد، برخوردهای شدیدی روی
داد و شایع شد که گروه های مسلح علوی از کوهستان سرازیر شده
اند تا سنی ها را به قتل برسانند. (٢). روز ٢٧ ژانویه نیز
درگیری های جدیدی گزارش شده بود. (٣)
آیا رژیم سوریه با تهدیدی روبروست؟
رژیم می کوشد از موضع گیری پایدارانه اش در جریان کشمکش
اعراب-اسرائیل، بهره گیرد. اما، همان طوری که عبدالباری عطوان،
سردبیر روزنامه عربی زبان القدس چاپ لندن می نویسد (روزنامه ای
که به داشتن زبانی صریح، پشتیبانی از فلسطینیان و مخالفت با
آمریکا شهرت دارد) (٣) :همبستگی با مقاومت لبنان (حزب الله)،
پذیرفتن دبیرکل های سازمان های فلسطینی (از جمله حماس)، در
حالی که درهای همه پایتخت های عرب بر روی آنان بسته بود، موضعی
قابل احترام است که به خاطر آن از رژیم سوریه ممنونیم. این
رژیم بهای گزافی برای آن پرداخته است. اما، به دیده ما، هیچ
تناقضی بین این مواضع و قبول خواست های مردم سوریه وجود ندارد.
و اگر تناقضی وجود داشته باشد، ما ترجیح می دهیم که رژیم از
پشتیبانی خود از فلسطینی ها و آرمان فلسطین دست بردارد و به
خواست های مردم کشورش پاسخ مثبت دهد که گسترش آزادی ها و
مبارزه با فساد از آن جمله است (...) زیرا خلق های ستمدیده
قادر به آزادساختن سرزمین های اشغالی نبوده و ارتش های
دیکتاتوری ها نیز قادر به جنگی پیروزمندانه نیستند.»
تارنامه اینترنتی تلویزیون حزب الله، مخمصه سازمان های متعددی
را در برابر رویدادهای سوریه بازتاب می دهد و دست امپریالیسم
را در آن ها می بیند. المنار، بیانات هوگو چاوز، رئیس جمهوری
ونزوئلا را تکرار می کند که سوریه را قربانی توطئه آمریکائی می
داند که هدفش تکرار سناریوی لیبی است. (٥)*
رژیم سوریه تلاش دارد که خود را ضامن اتحاد کشور و گوناگونی
مذهبی آن معرفی کند. اما، آیا هراس از داستانی شبیه به عراق
برای متوقف ساختن تظاهرکنندگان کافی است؟ چنین احتمالی ضعیف
است. هیئت حاکمه در چند شهر بزرگ، تظاهرات پشتیبانی از خود به
راه انداخت، تلویزیون الجزیره را به خاطر پوشش رسانه های بین
المللی هو کردند. از سوی دیگر، رژیم اصلاحاتی را قول داد: از
نظر اجتماعی، افزایش سی درصدی حقوق کارمندان، در زمینه سیاسی،
پایان وضعیت فوق العاده (که جزئیات ان هنوز روشن نشده است) و
قانون جدیدی برای احزاب و مطبوعات. بشار اسد، قراراست بزودی با
مردم سخن بگوید تا چهارچوب اصلاحات را توضیح دهد. او آگاه است
که پیش از او، بن علی و مبارک امتیازاتی دادند ولی نتیجه معکوس
داد و تظاهرات را گسترده تر کرد.
هیلاری کلینتون، وزیرخارجه ایالات متحده در برنامه تلویزیون سی
بی اس اظهار داشت که نه فقط مداخله نظامی در سوریه در دستور
کار نیست، بلکه تاکید کرد که برای هر دو حزب آمریکا، بشار اسد
«یک اصلاح طلب» است. (نقل شده در سایت جوشوآ لاندیس) (٦) (٢٧
مارس).
پیتر هارلینگ، مدیر برنامه در «گروه بین المللی بحران
International Crisis Group »
که چند سال است در دمشق، رویدادهای سوریه را دنبال می کند در
ستون بحث آزاد در روزنامه لوموند (٧) می نویسد «سوریه باید در
جستجوی راه سوم باشد»:
«رئیس
جمهوری سوریه که توانسته محبوبیتی برای خود دست و پا کند، از
جمله به خاطر موفقیت در سیاست خارجی، در حرف، سرمایه ای سیاسی
در اختیار دارد که زمان آن رسیده تا به نفع بینشی سرمایه گذاری
کند که می تواند به راه سوم میان حفظ وضع موجود و نامعلومی یک
تحول انقلابی خدمت کند. اما این سرمایه ممکن است بسیار زود
ارزش خود را ازد ست بدهد.»
«ظهور
مجدد کیش شخصیت رو به قهقرا، حضور پدرمآبانه رئیس جمهور در
میان مردم (مثلا بدون محافظ در مراسم افتتاح این یا آن طرح) و
دیدار هیئت های سیار، شکل مناسبی از رهبری در شرایط موجود
نیست: اعتماد به نفس و شناسائی بین المللی در بهترین حالت،
اجزاء برنامه ای جمعی هستند که باید به اجرا گذاشته شود ولی
خود این برنامه می بایست روشن شود.»
«مقاومت
بسیار خوبست ولی تکلیف سوریه چه می شود؟ در این حال، مشکل می
توان گفت که سرکوبی رو به افزایش که اجبارا تحت رهبری رئیس
جمهور و به نام او اعمال می شود، بتواند پایه چنین طرحی قرار
بگیرد.»
(...)
«هیچ
کس در منطقه نمی تواند تصور کند که در برابر ده ها سال تاخیر،
نباید بهای هنگفتی پرداخت. این بها، دگرگونی عمیق در ساختار و
عملکرد حکومت است از طریق مشارکت سیاسی واقعی و توزیع مجدد
عادلانه اقتصادی و عادی سازی روابط با کلیه بخش های جامعه. و
همه این تغییرات می بایست بر پایه گفت و گوئی فوری انجام بگیرد
و نه تصمیمات خودسرانه. |
